Het belang van begrijpend lezen

Vaak wordt het belang van begrijpend lezen door basisscholen niet op waarde geschat. Diverse taal- en leesspecialisten maken zich hierover grote zorgen. Het begrijpend lezen vormt, samen met rekenen, de belangrijkste basis voor het schooladvies dat in groep 8 wordt gegeven. Niet gek, want begrijpend lezen haakt aan op studerend lezen.

Studeren is moeilijk – zo niet, onmogelijk – wanneer kinderen niet in staat zijn een tekst te begrijpen. En dat is precies waar het bij begrijpend lezen om gaat. Hoe kun je als ouder voorkomen dat je kind uitvalt op begrijpend lezen? En wat houdt het vak nu precies in? In dit artikel geven we je antwoord op die vragen.

Wat is begrijpend lezen?

Na het technisch lezen volgt het begrijpend lezen. Maar wat is begrijpend lezen nu precies? Begrijpend lezen heeft tot doel dat kinderen begrijpen waar een tekst over gaat. Dat doen ze door de volgende strategieën toe te passen en te beheersen:

• Hoofd- en bijzaken onderscheiden
• Het doel van de auteur benoemen (heeft de auteur tot doel om je te overtuigen of slechts te vermaken?)
• Oorzaak en gevolg kunnen aantonen
• Signaalwoorden kunnen herkennen
• Conclusies trekken uit de tekst
• Samenvattingen maken
• Meningen en feiten (Subjectieve en objectieve onderdelen) uit de tekst kunnen onderscheiden
• Aangeven hoe betrouwbaar een tekst is

Al deze vaardigheden en strategieën worden op de Cito-toets voor begrijpend lezen van kinderen verwacht en getoetst. Helaas blijken scholen kinderen hier nauwelijks op voor te bereiden en schieten de meeste lesmethodes tekort.

Begrijpend lezen in lesmethodes

Diverse taalmethodes, waaronder Taal Actief, Taal op Maat, Staal en Taalverhaal.nu staan onvoldoende stil bij begrijpend lezen. Althans, als je het de experts vraagt. “Er is zeker aandacht voor tekstbegrip, maar dat is slechts één tot twee keer in het blok. De methode Staal van Malmberg is een prachtige taalmethode, maar tekstbegrip komt te weinig aan de orde om bij kinderen in te slijpen,” aldus Gert Wammes (taaladviseur scholen Midden-Nederland).

“Opvallend is inderdaad dat de uitgever van enkele van deze methodes, Malmberg, een losse methode voor begrijpend lezen aanbiedt. Daarmee geeft de uitgeverij eigenlijk zelf al aan dat de taalmethodes niet voldoende zijn,” meent Liselot Dekkers, die onderzoek doet naar begrijpend lezen en woordenschat in het primair onderwijs.

Taal is een ruim vak en gaat naast begrijpend lezen en spelling ook in op zaken als “spreken en luisteren”, “woordenschat” en “stellen”. “Een tot twee uur begrijpend lezen in de week zou zeker het streven van scholen moeten zijn,” vindt Wammes. “Er zijn genoeg manieren om daarin te voorzien.”

Voorkom uitval

Wat scholen doen is één, maar ouders kunnen zelf ook veel ondernemen om uitval op het gebied van begrijpend lezen te voorkomen. Op de website Begrijpend Lezen Oefenen (speciaal voor ouders opgericht) staan diverse mogelijkheden opgesomd, zoals samen lezen en alles lezen wat los en vast zit. Anders dan de meeste theorieën je doen geloven vinden leerkrachten vooral dat begrijpend lezen een kwestie is van doen. Veel lezen en er vooral ook veel over praten. Dat zou kinderen bewuster maken van wat ze aan het lezen zijn, helpen zich een beeld en mening te vormen. Het concluderen, samenvatten en andere vaardigeden zouden dan van nature moeten volgen. “Het is net als hoe je zelf de krant leest,” vindt Gert Wammes. “Ga maar na hoe je dat stukje voor stukje oppakt. Voor ons is dat heel vanzelfsprekend, maar kinderen moeten zich dat nog gewoon eigen maken. En daar kunnen wij als ouders best een handje bij helpen.”